Unutkanlık, kişinin etkinliklerinde kısıtlılığa yol açan ve beynimizin en önemli işlevlerinden biri olan bellek bozukluğu sonucu ortaya çıkan bir sorundur. Özellikle yaşlılarda bunama hastalığının ilk bulgusu olabileceğinden dolayı ciddiye alınması gerekir. Yaşlanma ile kişilerde ılımlı bir unutkanlık olabilir.
Yaşla-ilintili unutkanlık ismi verilen bu durum ilerlemediği sürece herhangi bir hastalığa yol açmaz. Buna karşın bu tip hastaların periyodik olarak takip altında olması gereklidir çünkü bu unutkanlık, eğer ilerleme gösteriyorsa, ciddi hastalıkların habercisi olabilir.
Daha gençlerde görülen unutkanlığın altında ise sıklıkla psikiyatrik sorunlar yatar. Örneğin günümüz şehir ve çalışma hayatının getirdiği stres, depresyon, gerginlik beyin işlevlerinden dikkat toparlama ve yöneltmeyi bozarak unutkanlık yapar. Buna karşın bazı vitamin eksiklikleri, guatr hastalıkları, beyin tümörleri, beyin damarındaki tıkanmalar, beyin kanamaları, MS ve daha bir çok hastalık da kendisini unutkanlıkla gösterir. Sonuç olarak devam eden bir unutkanlık tıbbi olarak araştırılmayı hak eden bir bulgudur.
Yaşlılıktaki hangi unutkanlık durumlarında endişelenilmelidir?
Yaşlılıktaki her türlü unutkanlık bir nörolog, psikiyatrist veya geriatristin görmesi ve takip etmesi gereken bir durumdur.
Unutkanlığı giderek artan, unutkanlık dışında yol bulamama, aritmetik yapamama, içe kapanma, canlı hayaller görme gibi ilave bulguları olan, ailesinde Alzheimer hastası olan, felç geçiren, ciddi kaza geçiren kişilerde unutkanlık daha ciddiye alınmalıdır. Bilinen bir nörolojik hastalığı olan (örneğin beyin damar hastalığı, MS, epilepsi gibi) veya diğer tıbbi hastalıkları olan (örneğin şeker hastalığı, kalp krizi, herhangi bir kanser gibi ) kişilerdeki unutkanlığın altında mevcut hastalıklar yatabildiğinden daha titiz bir inceleme gerekir.
Unutkanlık nasıl değerlendirilir?
İlk olarak hekim, kişinin şikayetlerini dinler, tüm tıbbi hikayesini edinir ve ardından da hastayı iyi bilen bir yakını ile konuştuktan sonra unutkanlığın günlük yaşamdaki etkisini saptar.
Bunun ardından "nöropsikolojik testler" adı verilen ve kişi ile yüz yüze ona sorular sorma, çizimler yaptırma şeklinde yaptırılan bir takım testler ile unutkanlığın tipi ve şiddeti ölçülür. Bu testlerin ardından hekim gerekli görürse laboratuar ve diğer tetkikleri isteyebilir (MR, EEG.) Bu tetkiklerden MR incelemesi özellikle nadir rastlanan ama unutkanlığa yol açabilecek diğer nedenleri dışlamada oldukça etkindir. Bazı durumlarda basit vitamin eksiklikleri (B12 ve folik asit) ya da guatr hastalıkları da unutkanlık yapabileceğinden bunlara yönelik kan testleri de yapılmalıdır. Bütün tetkikler ile birlikte hekim bir klinik yargıya vararak tanıya ulaşır.
Hastalık için en önemli risk faktörleri :
•Yaş (değiştirilemez faktör)
•Geçmişte depresyon (değiştirilebilir faktör)
•Damar hastalıkları (Kalp krizi, tansiyon yüksekliği, kolestrol yüksekliği...) değiştirilebilir faktörler
•Geçmişte ciddi kafa yaralanmaları
•Düşük eğitim düzeyi
Korunmak için ne yapmalıyız?
•Genel sağlımıza dikkat etmeliyiz.
•Sağlıklı yaşlanmalıyız.
•Tansiyon yüksekliği, kolestrol yüksekliği gibi kalp hastalığı riskleri bunama için de risk faktörü olduğundan kontrol altına aldırmalıyız.
•Zihinsel aktivite yapmalıyız. Bulmaca, sudoku çözmeli, kitap okumalıyız.
•Düzenli yürüyüş yapmalıyız ve vücudumuzu zinde tutmalıyız.
•Düzenli beslenmeliyiz. Katı yağlar yerine sıvı yağlar tüketmeliyiz, daha çok yeşil sebzeli yiyecekler yemeliyiz.
•Özellikle depresyon gibi psikiyatrik hastalıklar varsa tedavi olmalıyız.
•Sigara içmemeliyiz.
•Unutkanlık olduğunda "yaşlılıktandır" demeyip bir hekime başvurmalıyız.