Kapıdan çıkıyorsunuz, yolda yürürkenbirden "ocağın altını kapattım mı?" diye içinizi bir endişe kaplıyor.Sonra eve dönüp, ocağa bakıyorsunuz ki ocak kapalı. Unutkanlık başladı diyeendişeleniyorsunuz.
Sık sık unutkanlık yaşayanları birkorku sarıyor. “Acaba Alzheimer mı?” diye panikle doktora gidiyorlar. Alzheimerile ilgili merak edilenleri hastanemiz Nöroloji Uzmanı Uz. Dr. Fatma DOĞANAY aanlatıyor.
Her unutkanlıkAlzheimer mıdır?
Her unutkanlık Alzheimer değildir vehatta bu hastalıkta görülen unutkanlık günümüzde çoğu insanın yakındığıunutkanlıktan çok farklıdır. Alzheimer hastaları unutkanlıklarının çoğu zamanfarkında olmadıkları gibi çoğu zaman inkar ederler. Bu duruma o kadar inanırlarki yakınlarını suçlarlar. Ayrıca bu unutkanlıklar kişinin çok iyi başardığıbecerilerin yavaş yavaş kaybolmasına yol açar ve adeta bambaşka kişiliğebürünen hastanın sosyal ilişkileri bozulur. Oysa hemen hemen herkesin yakındığıunutkanlık, beynin bir savunma mekanizmasıdır ve çok yoğun iletişimden dolayıbilgi bombardımanı karşısında beyin adeta “pause” düğmesi ile kendini yenibilgi kaydına kapatmasıdır. Kayıt edilmeyen bilgi hatırlanamaz yani unutulamaz.
Yaşlılıktaki hangi unutkanlık durumlarındaendişelenilmeli midir?
Yaşlılıktaki her türlü unutkanlık birnörolog, psikiyatrist veya geriatristin görmesi ve takip etmesi gereken birdurumdur.
Unutkanlığı giderek artan, unutkanlık dışında yol bulamama, aritmetik yapamama,içe kapanma, canlı hayaller görme gibi ilave bulguları olan, ailesindeAlzheimer hastası olan, felç geçiren, ciddi kaza geçiren kişilerde unutkanlıkdaha ciddiye alınmalıdır. Bilinen bir nörolojik hastalığı olan (örneğin beyindamar hastalığı, MS, epilepsi gibi) veya diğer tıbbi hastalıkları olan (örneğinşeker hastalığı, kalp krizi, herhangi bir kanser gibi ) kişilerdekiunutkanlığın altında mevcut hastalıklar yatabildiğinden daha titiz bir incelemegerekir.
Unutkanlık nasıl değerlendirilir?
İlk olarak hekim, kişinin şikayetlerini dinler, tüm tıbbi hikayesini edinir veardından da hastayı iyi bilen bir yakını ile konuştuktan sonra unutkanlığıngünlük yaşamdaki etkisini saptar. Hastayı en iyi bilen yakın, her zaman ailedenbirisi olmak zorunda değildir. Bazı durumlarda bu kişi, bir komşu, evdekibakıcı kadın, mahalledeki bakkal gibi başka birisi olabilir.
Bunun ardından “nöropsikolojik testler” adı verilen ve kişi ile yüz yüze onasorular sorma, çizimler yaptırma ve bazıları bilgisayar başında tuşlara basmaşeklinde yaptırılan bir takım testler ile unutkanlığın tipi ve şiddeti ölçülür.Bu testlerin ardından hekim gerekli görürse laboratuar ve diğer tetkikleriisteyebilir (MR, Tomografi, EEG, lomber ponksiyon, SPECT,PET, kan-idrartetkikleri vs.) Bu tetkiklerden MR incelemesi özellikle nadir rastlanan amaunutkanlığa yol açabilecek diğer nedenleri dışlamada oldukça etkindir. Bazıdurumlarda basit vitamin eksiklikleri (B12 ve folik asit) ya da guatrhastalıkları da unutkanlık yapabileceğinden bunlara yönelik kan testleri deyapılmalıdır. Bütün tetkikler ile birlikte hekim bir klinik yargıya vararaktanıya ulaşır.
MR çekimi yaklaşık 20-30 dakika sürer ve hastanın çekim sırasında hiç hareketetmemesi gerekir. Kapalı yer korkusu olan kişilere sıklıkla MR çekilemez.Devamlı hareket eden veya klostrofobisi olan hastalara MR yerine bir diğerinceleme olan bilgisayarlı tomografi yapılabilir. Bu daha kısa süren ve dahaferah bir şekilde yapılan bir yöntem olmasına karşın MR kadar detaylı bilgisağlamaz.